პირველად გავიხსენოთ ჩვენი წმიდა და ნეტარი დედის, ქართველთა განმანათლებლის, წმ. ნინოს ცხოვრება. რომელიც თვით წმიდანმა მოგვითხრო თავისი გარდაცვალების მოახლოებისას. იგი აღწერა მორწმუნე დედოფალმა სალომე უჯარმელმა, რომელიც იყო წმ. მირიან მეფის ძის ცოლი.

იმ დროს, როცა წმ. გიორგი კაბადუკიელი ქრისტესათვის ეწამა, ერთი კაბადუკიელი წარჩინებული კაცი, სახელად ზაბულონი, რომელიც იყო ღვთის რჩეული მონა, წავიდა რომში, რათა მეფე მაქსიმიანესთან ემსახურა და წყალობა მიეღო მისგან. იმავე ხანებში ქალაქ კოლასტრაში ცხოვრობდა ერთი კაცი, რომელსაც ყავდა ქალ-ვაჟი. ვაჟის სახელი იყო იობენალი, ხოლო ქალისა - სოსანა. მშობლების გარდაცვალების შემდეგ და-ძმა დარჩა ობლად, ამიტომ ადგნენ და საცხოვრებლად გადავიდნენ წმიდა ქალაქ იერუსალიმში, რადგან იმედად ქცეოდათ ყველა ქრისტიანის მიზანი - წმიდა აღდგომა. აქ მიენდვნენ ისინი უფალს და მალე იობენალმა მიიღო იკონომოსობა, ხოლო მისი და სოსანა ბეთლემელ სარრა ნიამფორს ემსახურებოდა. ჭაბუკი ზაბულონი კი, რომელიც შესავალში ვახსენეთ, ჩავიდა რომში მეფესთან იმ დროს, როცა ფრანგები აუმხედრდნენ რომაელებს და შეებრძოლნენ მათ პატალანის ველზე. და ღმერთმა გააძლიერა ჭაბუკი ზაბულონი, რომელმაც დიდი წინააღმდეგობა გაუწია მტერს, სძლია და განდევნა, მათი მეფე-მთავრები დაატყვევა და რომში მეფეს მიჰგვარა. მეფემ დატყვევებულებს სიკვდილი მიუსაჯა. სიკვდილმისჯილმა ფრანგებმა დაიწყეს ტირილი და ევედრებოდნენ ზაბულონს: ჯერ მოგვეცი თქვენი სჯული, შეგვიყვანე შენი ღმერთის ტაძარში და შემდეგ დაგვხოცე, რადგან შენგან ვართ დატყვევებულები, შენვე გააკეთე ეს და უბრალო იქნები ჩვენი სისხლისაგან. - ზაბულონმა დატყვევებულთა ეს თხოვნა მაშინვე აცნობა პატრიარქს და ყველანი მოანათლინა. შემდეგ ისინი შეიყვანეს ღვთის ტაძარში და ქრისტეს წმიდა

ხორცსა და სისხლს აზიარეს და წმიდა მოციქულთა სადიდებელი საქმენიც აჩვენეს.
მეორე დღეს, გათენებისას, ფრანგები ადგნენ და სამკვდრო სამოსელით შეიმოსნენ, შემდეგ გავიდნენ იმ ადგილზე, სადაც ადამიანებს ხოცავდნენ, ილოცეს და ღმერთს მადლობდნენ, რომ ნათელი იღეს და წმიდა ზიარებაც მიიღეს, და ამბობდნენ: ჩვენი სიკვდილით უკვდავებას მოვიპოვებთ, რადგან ღმერთმა მისი დიდების ღირსნი გაგვხადა და მოგვცა მარადიული საგზალი, ქრისტეს უხრწნელი ხორცი და სისხლი, რომელიც ყველა სიმაღლეზე უფრო უმაღლესი, და ყველა უფსკრულზე უფრო ღრმა არის და კურთხეულია უკუნისამდე. მაგრამ, ვაი, ჩვენს ნაშიერთ, სიმწრით შობილებს, რომლებიც არიან ბნელში. - და ეძახოდნენ მეხმლეს, რათა მათთვის თავები მოეკვეთა დროზე. ნანახმა დიდად შეძრა ზაბულონი და მწარედ ატირდა, რადგან ტყვეები სასიკვდილოთ მომზადებული ცხვრებივით თვაებს უშვერდნენ, და თავიანთ შვილებს, როგორც კრავებს, ისე დასტიროდნენ. შეეცოდა ისინი ზაბულონს და შევიდა მეფესთან, გამოითხოვა ისინი და გაათავისუფლა მშვიდობით. ხოლო მათ სთხოვეს ზაბულონს, რათა გაჰყოლოდა თავიანთ ქვეყანაში, რომ ექადაგა ქრისტეს სჯული და მოენათლა ხალხი. ზაბულონმა შეასრულა მათი თხოვნა, პატრიარქს სთხოვა მღვდლები და მეფისაგან ნებართვის მიღების შემდეგ გაყვა მათ სიხარულით.

ერთი დღის სავალი ჰქონდათ გავლილი, როცა აცნობეს, რომ მეფე მოდიოდა დიდებულებთან ერთად. მაშინ იწყეს მზადება ათ საერისთაოში, რომლებიცაა: ხოზამა და ხოზაბა, ზაქა და ხენებაგი, ტიმგარაგი, დაზაქა, გაზა, ზამრა და თმონიგონი; ხალხი მეფეს მიეგება მეტად დიდ და ღრმა მდინარესთან. მეფემ მთელი ხალხი გაყო ორად და დააყენა წყლის აქეთ და იქით. მღვდლებმა აკურთხეს მდინარე, ხალხი წყალში შეიყვანეს და განბანეს. წყლიდან ამოსულნი დგებოდნენ აღმოსავლეთით ერთ ადგილზე, სადაც მღვდელი ხელს დასდებდა იმათ თავზე. მდინარეშიხალხის ნათვლამ გასტანა ათ დღეს. შემდეგ აღმართეს კარავი და მღვდლებმა შესწირეს უსისხლო მსხვერპლი და ყველანი ქრისტეს წმიდა საიდუმლოს აზიარეს. დატოვეს მათთან მღვდლები და დაუდგინეს ქრისტიანული წესები, რის შემდეგაც ზაბულონმა დატოვა ისინი მშვიდობით და სიმდიდრით დაბრუნდა რომში და განიზრახა წასვლა იერსუსალიმში, სადაც მან თავისი მონაგები დაურიგა გლახაკებს, ღვთის მცნების მიხედვით და ნახა, რომ ადრე ნახსენები იობენალ ეკონომისი პატრიარქი გამხდარიყო. და დაუმეგობრდნენ ერთმანეთს ზაბულონი და პატრიარქი. მაშინ სარა ნიამფორმა უთხრა პატრიარქს, რომ: ეს ზაბულონი, რომელმაც მონათლა ფრანგები, არის სიბრძნითა და ღვთისმსახურებით ყოვლად სრული, ამიტომ მიეცი მას ცოლად შენი და სოსანა. - პატრიარქს მოეწონა ეს რჩევა და ასეც მოიქცა. სწორედ ზაბულონისა და სოსანასაგან იშვა წმიდა ნინო, ქართველთა მოძღვარი. იგი ერთადერთი შვილი იყო მშობლებისა და დედამ აღზარდა გლახაკთა მსახურებაში. როცა ნინო გახდა თორმეტი წლისა, მისმა მშობლებმა გაყიდეს მთელი თავიანთი მონაგები და წავიდნენ იერუსალიმში, სადაც ზაბულონმა მიიღო კურთხევა პატრიარქისაგან და განეშორა მეუღლეს. მაშინ თავისი ასული ნინო ჩაიკრა მკერდში, დაასველა იგი თვალებიდან გადმონადენი ცრემლებით და უთხრა: ჩემო ერთად-ერთო ასულო, შენ გტოვებ ობლად და მიგანდობ ზეციურ მამას და ყველას გამომზრდელ ღმერთს, რადგან იგი არის მამა ობლებისა და ქვრივთა მსაჯული. ნუ გეშინია შენ,შვილო, შეიძინე მარიამ მაგდალინელის მსგავსი შური ქრისტეს სიყვარულისათვის და ერთგულება ლაზარეს დების მსგავსი, და თუ ისე შეიყვარებ უფალს, როგორც მათ შეიყვარეს, იგი შენც ყოველივეს მოგცემს, რასაც ითხოვ მისგან. ეს უთხრა და მოეხვიაუკანასკნელად და წავიდა იორდანის მხარეს ღვთისათვის ქვეყნიურ ცხოვრებას განშორებულ ადამიანებთან. მისი ღვაწლის შესახებ იცის მხოლოდ ყოვლისმცოდნე ღმერთმა.

ნინოს დედა პატრიარქმა უძლური და გლახაკი დედების მსახურად დაადგინა, წმ. ნინო კი ორ წელიწადს ემსახურებოდა დვინელ სომეხ ქალ ნიამფორს, რომელსაც ხშირად ეკითხებოდა ქრისტეს ვნებაზე, ჯვარცმაზე, დაფლვასა და აღდგომაზე, მის სამოსელზე, ტილოსა და სუდარაზე, და ჯვარზე. და ყოველივეს დაწვრილებით გამოიძიებდა, რადგან არავინ იყო იერუსალიმში მასავით განსწავლული ძველი და ახალი აღთქმის სჯულში. ნიამფორმა დაიწყო ნინოს სწავლა და უთხრა: ვხედავ, შვილო ჩემო, შენში ლომის მსგავს, რომელიც ყველას დასძახის ოთხივე ფეხზე მდგარი, და როგორც დედალ არწივს, რომელიც ჰაერში ადის მამალ არწივზე უფრო მაღლა და მთელ ქვეყანას თავისი თვალის გუგაში, როგორც მცირე მარგალიტს, ისე მოაქცევს, და ცეცხლივით მწველად განიცდის და ხედავს თავის საჭმელს, ხოლო როცა დაიგულებს, მიუშვებს ფრთებს და მასთან მიდის; ამის მსგავსადვე იქნება შენი ცხოვრება, რომელსაც წინ გაუძღვება წმიდა სული. ეხლა დავიწყებ და ყოველივეს მოგიყვები:
როცა მოკვდავმა ადამიანებმა ქვეყანაზე იხილეს ღმერთი, რომელიც წარმარტების მოსაქცევად იყო მოსული, რაც მან ისურვა თავისი ნებით, ბევრი სიკეთე მოიმოქმედა ურიებს შორის, აღადგინა მკვდრები, ბრმებს აუხილა თვალები, განკურნა სნეულები, რისთვისაც გაუჩნდათ მის მიმართ შური და მტრობა. და გააგზავნეს მხედრები ყოველ ქვეყანაში, რათა სასწრაფოდ შეეკრიფად ურიები, რომელთაც აცნობეს: ვიღუპებით, ამიტომ მოდით და შევიკრიბოთ ყველანი. - მაშინ შეიკრიბნენ ყოველი კუთხიდან სწავლული და მოსეს სჯულის მეცნიერი კაცები, რომლებიც წინ აღუდგნენ სული წმიდას და რაც განზრახული ჰქონდათ ქრისტეზე, აღასრულეს: ჯვარს აცვეს და მის სამოსელზე წილი იყარეს, რომელიც ერგოთ ჩრდილოეთელ, მცხეთელ მოქალაქეებს. ურიებმა ქრისტე დამარხეს და დაკრძალეს და მისი საფლავი დაბეჭდეს, მაგრამ იგი აღსდგა, როგორც თვითონვე თქვა და ტილოები, განთიადზე, ქრისტეს საფლავში იპოვეს. პილატე და მისი ცოლიც კი მოვიდნენ საფლავთან და როცა ტილოები ნახეს, პილატეს ცოლმა ითხოვა ისინი, წავიდა პონტოში, თავის სახლში და გახდა ქრისტეს მორწმუნე. ხოლო რამოდენიმე ხნის შემდეგ, ეს ტილოები ლუკა მახარებლის ხელში მოხვდნენ და ისინი სადაც მოათავსა, მხოლოდ მან უწყის ეს. ხოლო სუდარა ვერ იპოვეს, არამედ ზოგიერთები ამბობდნენ, რომ პეტრემ აიღო და მასთან არისო, ხოლო დანარჩენზე განცხადებულად არაფერი გვითხრეს. ჯვრები კი იმავე ქალაქ იერუსალიმშია დამარხული, ოღონდ მათი ადგილსამყოფელიც არ იციან, და როცა ღმერთი ინებებს, იმათაც გამოაჩენს.

როცა ყოველივე ეს მოისმინა წმინდა ნინომ სარა ნიამფორისაგან, მადლობა შესწირა ღმერთს და ჰკითხა მას: სად არის ჩრდილოეთის ეს ქვეყანა, საიდანაც მოსულ ურიებს ერგოთ წილად უფალი ჩვენი იესო ქრისტეს სამოსელი, რომელიც მათ თან წაიღეს? - სარა ნიამფორმა აუხსნა მას, რომ უფლისსამოსი ინახება ქალაქ მცხეთაში, ქართველთა ქვეყანაში, აქეთკენვეა სომხეთი და მთიულეთი, რომელიც ჯერაც წარმართულია, და ასევე ოსთა ქვეყანაც.

იმ ხანებში ეფესოდან ჩამოვიდა ერთი დედაკაცი, წმიდა ადგილების თაყვანისსაცემად, რომელსაც სარა ნიამფორმა ჰკითხა, ელენე დედოფალი ჯერაც წარმართულ ცდომილებასა და სიბნელეში იყო თუ არაო? - ხოლო ქალმა უთხრა მას, რომ ის იყო დედოფლის მსახური და მასთან მეტად დაახლოვებული პირი ისე, რომ იცოდა დედოფლის ცხადი და დაფარული განზრახვები და მისთვის ცნობილი იყო, რომ დედოფალს დიდი სურვილი ჰქონდა მიეღო ქრისტეს სჯული და მონათლულიყო.

გაიგონა რა ეს წმინდა ნინომ, უთხრა ნიამფორს: გამგზავნე მე ელენე დედოფალთან, რათა ვუქადაგო მას ქრისტე. - ნიამფორმა აცნობა პატრიარქს ეს საქმე და ნინოს სურვილი. ხოლო პატრიარქმა იხმო თავისთან თავისი დის შვილი ნინო, დააყენეს წმიდა საკურთხევლის წინ აღსავლის კართან, მხრებზე დაადო თავის ხელები, ამოიოხრა ზეცისაკენ მხედველმა და თქვა: უფალო, საუკუნეთა ღმერთო, შენს ხელთ შემოვავედრებ ჩემი დის ამ ობოლ ბავშვს და გავაგზავნი შენი ღვთაებრიობის საქადაგებლად, რათა ახაროს ყველას შენი აღდგომა, სადაც კი ინებებ მის წასვლას. იყავი ქრისტე ამისი მეგზური, სამკვიდრებელი, მოძღვარი, ენის მასწავლებელი, როგორც აქამდე იყავი იმათთვის, რომელთაც ჰქონდათ შენი შიში.

მას შემდეგ, რაც გამოეთხოვა თავის დედას, პატრიარქმა გადასახა მას პატიოსანი ჯვარი და ასე, ლოცვა-კურთხევით გაუშვა. წმ. ნინო ეფესოდან მოსულ დედაკაცთან ერთად წავიდა და ჩავიდა სამეფო ქალაქ რომში და გაჩერდა იმ ქალის სახლში, ვისთანაც იმგზავრა. აქ კი შეხვდა მეფეთა ნათესავს, დედოფალ რიფსიმეს და მის დედა-მძუძე გაიანეს, რომლებიც იმყოფებოდნენ ქალწულთა მონასტერში და სურდათ ეღიარებინათ ქრისტე და ელოდნენ მონათვლას. მაშინ ეფესოელმა დედაკაცმა მათ წარუდგინა წმინდა ნინო და მისი საქმე აუწყა რიფსიმე დედოფალს. და როცა ქრისტეს მოყვარე რიფსიმემ ნახა ნინო, შეიყვარა და კეთილად მიიღო თავის სახლში და დატოვა თავისთან. ნინოს იქ ყოფნაში, რიფსიმე იმავე წელს მოინათლა, რაც მას ძალიან სურდა. მასთან ერთად წმ. ნინოსაგან მოინათლნენ მისი დედა-მძუძე გაიანე და მთელი მათი სახლეულობა, ორმოცდაათი ადამიანი. ისინი იმყოფებოდნენ მონასტერში და ნინო ორ წელიწადს დარჩა მათთან.

იმ ხანებში კეისარმა გაგზავნა თავისი მსახურები, რათა მოეძებნათ მისთვის საცოლედ კეთილი და მშვენიერი ქალი. მძებნელნი მივიდნენ ზემოხსენებულ ქალწულთა მონასტერში და როცა ნახეს რიფსიმე და გაიგეს მისი სამეფო ჩამომავლობაც, მოიხიბლნენ მისი მშვენიერებით, რომლის მსგავსი არსად ეხილათ, ამიტომ მისი მშვენიერი სახე გამოხატეს ფიცარზე და კეისარს გაუგზავნეს. კეისარს ძალიან მოეწონა რიფსიმეს სახე, დიდი სიხარული დაეუფლა და გადაწყვიტა დიდი განცხრომითა და ხალხმრავლობით გადაეხადა ქორწილი, რისთვისაც მაშინვე გააგზავნა მოციქულები და გამგებლები მთელ თავის საბრძანებელში, რათა ყველანი ძღვენითა და სიხარულით მოსულიყვნენ მეფის ქორწილში.
გაიგეს რა წმიდა ქალწულებმა ბოროტი მტრის დაფარული ზრახვები და დაინახეს ის გალესილი და გავარვარებული ისრები, რომლებითაც სურდა ქრისტეს წმიდა მიმდევართა მოსპობა, დიდ მწუხარებაში ჩავარდნენ, რადგან მეფე იყო მრისხანების ბუდე და როგორც სამოთხეში უწინ გველმა განიზრახა ბოროტი, აქაც იმის მსგავსად იქცა უსჯულო მეფე, რომელიც თაყვანსა სცემდა ბილწ და საძაგელ კერპებს.

როცა რიფსიმემა და გაიანემ და მათთან ერთად სხვა მოწესე დედებმაც იგრძნეს მათზე დიდი განსაცდელის მოახლოება, გაიხსენეს თავიანთი წმიდა აღთქმა მარტო ცხოვრებისა, რისთვისაც ისინი მოწოდებულნი იყვნენ, გოდებით დასტიროდნენ რიფსიმეს მშვენიერებას, რომელიც უსჯულო მეფისთვის ცნობილი გახდა მისი ნახატიდან, ამიტომ მეტად მძიმე მოღვაწეობას მიეცნენ, ლოცულობდნენ და ღმერთს მოუკლებლად მხურვალედ ევედრებოდნენ და ერთად მიირეს გადაწყვეტილება, რათა იმ ქვეყანას გაშორებოდნენ. ასეც მოიქცნენ და ორმოცდაცამეტმა სულმა ფარულად მიატოვა იქაურობა და თავი სომხეთს შეაფარა. ისინი გაჩერდნენ სომეხთა მეფის ქალაქ დვინში და იყვნენ საწნახელის ტალავარში, რომელიც ქალაქის ჩრდილო-აღმოსავლეთით იყო ნაშენი და თავებს თავიანთი ხელსაქმით ირჩენდნენ.

ნახა რა კეისარმა, რომ სასძლო გაუსხლტა ხელიდან, რომ რიფსიმემა და მისმა მყოფებმა მის ბოროტ ტრფიალებას მოარიდეს თავი, აღივსი დიდი მწუხარებით და ყოველ მხარეს გაგზავნა მსახურები, რათა მოეძიათ ლტოლვილები. კეისრის წარგზავნილები მივიდნენ სომეხთა მეფე თრდატთან და მოართვეს კეისრის წიგნი, რომელშიც ეწერა შემდეგი: "თვითმპყრობელი კეისარი საყვარელ ძმასა და მეგობარს და ჩემს თანამოსაყდრე თრდატს მოვიკითხავ. ცნობილია შენი ძმობა და თანაშემწეობა, რადგან თავიდანვე გვავნებდნენ შემცდარი ქრისტიანები, ჩვენი უფლება შეურაცხყოფილია იმათგან და ჩვენს ხელმწიფობასაც იწუნებენ, რადგან ისინი ჯვარცმულსა და მომკვდარს ემსახურებიან და ჯვარს თაყვანსა სცემენ, და თავიანთ სიკვდილს უფლის დიდებად მიიჩნევენ; მათ არ ეშინიათ ურიებისა, ხოლო ურიებისაგან მოკლულისა და ჯვარცმულის შიში აქვთ და არიან შემცდარნი. მეფეებს აგინებენ, ღმერთებს შეურაცხოფენ, მზის, მთვარისა და მნათობების ძალასაც არად მიიჩნევენ, არამედ ჯვარცმულის მიერ შექმნილად შერაცხავენ და ქვეყანა ისე გადარიეს, რომ მამები დედებს და დედები მამებს ცოცხლად განაშრეს. და რაც უფრო მუქარითა და სატანჯველებით ამოვხოცეთ, მით უფრო გამრავლდნენ. ხოლო ეხლა ერთი რამ შემემთხვა იმათი მიმდევარი ახალგაზრდა ქალისაგან, რომლის ცოლად მოყვანაც მქონდა განზრახული, რომელმაც არა თუ ისურვა მეფის ცოლობა, არამედ შემიძულა და არაწმიდებად მიმიჩნია, ფარულად განმერიდა და შენი ქვეყნისაკენ წამოსულა. გაუწყებ, ჩემო ძმაო, რომ მოიძიო ისინი და ვისაც იპოვი იმასთან, ყველანი დახოცე, ხოლო მშვენიერი შესახედაობის ქალი რიფსიმე, რომელიც მათ შეაცდინეს, ჩემთან გამოაგზავნე, მაგრამ თუ შენ ისურვებ შენთვის, მაშინ შენად იგულე, რადგან ვერავინ ნახეს მაგის მსგავსი იონთა ქვეყანაში. კეთილი იყავი ღმერთების მსახურებაში."

როცა თრდატმა წაიკითხა კეისრის ბრძანება, მაშინვე დიდი მონდომებით დაიწყო მათი ძებნა და იპოვა ისინი ადრე ნახსენებ საწნახელში. როგორც კი რიფსიმე დაინახა, მაშინვე ტრფიალება გაუჩნდა მის მიმართ, გაიხარა და გადაწყვიტა მისი ცოლად შერთვა. მაგრამ რიფსიმე არ დაემორჩილა მეფე თრდატს და ამის გამო მისგან ეწამა. მასთან ერთად აწამეს მისი დედა მძუძე გაიანე და ბევრი სხვაც, როგორც ეს იმათ წამების წიგნშია აღწერილი, სადაც მოთხრობილია იმ სასწაულებზეც, რომლებიც მათი წამებისას მოხდა სომეხთა მოქცევის ჟამს, როცა ღვთის განგებით მეფე თრდატი ღორს დაემსგავსა. იმ დროს ზოგი წმიდა მოწამე დაიმალა და გაქცევით უშველა თავს, რომელთა შორისაც იყო წმიდა ნინო, რომელიც დამალულიყო ვარდის ეკლებში, რომელსაც ყვავილი ჯერაც არ გამოება. აი აქ ნახა ნინომ ჩვენება: ზეციდან, ნათელი ოლარით შემოსილი მთავარდიაკონის სახით, ანგელოზი ჩამოვიდა, რომელსაც ხელში სასაკმევლე ეჭირა, რომლის სურნელებაც ფარავდა მთელ ქვეყანას. მასთან მრავლად იყვნენ ზეციური არსებანი, რადგან იმ დროს წმიდა მოწამებიის სულები ხორციდან გადიოდნენ, რათა შეერთებოდნენ ბრწყინვალე ზეციურ ძალებს. და როცა ისინი ზეცისაკენ მაღლდებოდნენ, წმიდა ნინომ შეღაღადა: უფალო, უფალო, რატომ დამტოვე მე ასპიტთა და იქედნეთა შორის? - მაშინ ნინოს ეუწყა ძეციდან, რომ მისი სულის სასუფეველში ღმერთთან მიყვანებაც ისევე მოხდებოდა იმ დროს, როცა მის გარშემო ეკლები სურნელოვან ვარდის ფურცლებად გადაიქცეოდნენ. ეხლა კი უნდა ევლო ჩრდილოეთით, სადაც ბევრი იყო სამკალი, მუშა კი ცოტა.

ამის შემდეგ იარა წმიდა ნინომ და ოთხი თვის შემდეგ, ივნისის თვეში, სომხეთის საზღვარს მიაღწია და მიადგა ჯავახეთის მთებს, იგი ფარავნის ტბასთან შეჩერდა. როცა გახედა ჩრდილოეთის მხარეს მთებს, დაინახა რომ ზაფხულშიც კი თოვლით იყვნენ დაფარულნი. მკაცრმა ბუნებამ შეაძრწუნა ნინო და თქვა: უფალო, უფალო მიიღე ჩემგან ცული ჩემი. - იქ დაჰყო ორი დღე, საკვები სთხოვა მეთევზეებს, რომლებიც ტბაზე იჭერდნენ თევზს. აქვე იყვნენ მწყემსებიც, რომლებიც დარაჯობდნენ სამწყსოს და თავიანთ შემწედ და მფარველად ახსენებდნენ არმაზისა და ზადენის ღმერთებს, რომელთაც შესაწირავსაც კი აღუთქვამდნენ, როცა იმათ წინაშე მშვიდობით წარდგებოდნენ. ამას ზოგნი ამბობდნენსომხურ ენაზე, რაც წმიდა ნინოს ადრევე ესწავლა ცოტა ნიამფორისაგან, ამიტომ ერთ მწყემსს ჰკითხა სომხურად, თუ სადაურები იყვნენ? - ხოლო იმათ უპასუხა, რომ ისინი იყვნენ ქინძარელნი, რაბათელნი და დიდ ქალაქ მცხეთისანი, სადაც ღმერთები ღმერთობენ, მეფენი მეფობენ. - ნინომ კიდე ჰკითხა: სად არის ქალაქი მცხეთა? - მან უპასუხა, რომ ტბიდან გამავალი მდინარე გაივლის ქალაქ მცხეთასო.
წმ. ნინოს ემძიმებოდა გზის სიშორე და მთების სიმკაცრე. ამიტომ შეძრწუნებული ოხრავდა, დაიდო ერთი დიდი ლოდი თავქვეშ და ასე მიიძინა ტბის ნაპირას. ძილში მას ეჩვენა კაცი, რომელიც საშუალო ასაკისა იყო და თმაც ნახევრად ჰქონდა, რომელმაც მისცა ნინოს დახურული წიგნი და უთხრა: მიართვი ეს მცხეთაში წარმართების მეფეს. წმ. ნინომ ტირილი დაიწყო და ევედრებოდა მას: უფალო, მე უცხო და უვიცი დედაკაცი ვარ, და არც იმათ ენაზე შემიძლია ლაპარაკი, როგორ მივიდე უცხო ქვეყანაში, უცხო ხალხთან? - მაშინ იმ კაცმა გაუხსნა წიგნი, რომელზედაც იყო იესო ქრისტეს ბეჭედი, ხოლო შიგნით რომაული ენით იყო ჩაწერილი ათი მუხლი, მოსეს მიერ ქვის ფიცრებზე ჩაწერილის მსგავსი, და მისცა ის წმ. ნინოს წასაკითხად. აი რა იყო დაწერილი:

1. სადაცა იქადაგოს სახარება ესე, მუნცა ითქმოდის დედაკაცი ესე (მთ. 26,13);
2. არცა მამაკაცება, არცა დედაკაცება, არამედ თქვენ ყოველნი ერთ ხართ (გალ.3,28);
3. წარვედით და მოიმოწაფენით ყოველნი წარმართნი და ნათელს-ჰსცემდით მათ სახელითა მამისათა, და ძისათა, და სულისა წმიდისათა (ლკ. 28,19);
4. ნათელი გამობრწყინვბად წარმართთა ზედა და დიდებად ერისა შენისა ისრაელისა (მარკ.2,32);
5. და იქადაგოს სახარება ესე სასუფევლისა ყოველსა სოფელსა (მკრ.16,15);
6. რომელმან თქუენ შეგიწყნარეს, მე შემიწყნარა, და რომელმან მე შემიწყნაროს, შეიწყნაროს მომავლინებელი ჩემი (მთ.10,40);
7. რამეთუ ფრიად უყვარდა მარიამ უფალსა, რამეთუ მარადის ისმენდა სიბრძნესა ჭეშმარიტსა;
8. ნუ გეშინი მათგან, რომელთა მოჰსწყვიდნენ ხორცნი თქუენნი, ხოლო სულისა ვერ შემძლებელ არიან მოწყუედად (მთ.10,28);
9. ჰრქუა მარიამს მაგდალენსა იესო, წარვედ დედაკაცო და ახარე ძმათა ჩემთა (ინ.20,17);
10. სადაცა მიხედვით, ჰგადაგებდით სახელითა მამისათა, და ძისათა, და სულისა წმიდისათა.

როცა წმიდა ნინომ წაიკითხა ეს, დაიწყო ღვთისადმი ვედრება და მიხვდა, რომ ზეციდან იყო ეს ჩვენება, თვალები მიაპყრო ზეცას და ითხოვა უმაღლესი და ყოვლისმომცველი ღვთისაგან შეწევნა და გაუყვა მდინარეს, რომელიც დასავლეთით მიედინებოდა. გზაზე მრავალი სიძნელე შეხვდა მას, შეაწუხა ბუნების სისასტიკემ, მხეცების შიშმა და სხვა გაჭირვებამ, ვიდრე მიაღწევდა იმ ადგილს, საიდანაც წყალი აღმოსავლეთით იწყებს დინებას. აქედან უკვე გაუადვილდა გზა, რადგან შეხვდა მგზავრებს, რომლებთანაც ერთად იმოგზაურა ქართლის ქალაქ ურბნისამდე. აქ ნინო შეხვდა მისთვის უცხო ხალხს, რომლებიც ემსახურებოდნენ ასევე უცხო ღმერთებს და თაყვანს სცემდნენ ცეცხლს, ხესა და ქვას, რამაც მისი სული მეტად შეაწუხა. და შევიდა ურიათა სამლოცველოში, ესაუბრებოდა იმათ ებრაულად, რაც მან იცოდა. აქ იგი ერთ თვეს გაჩერდა და სწავლობდა ამ ქვეყნის წესს და ჩვეულებას.

ერთ დღეს ქალაქის მცხოვრებნი გაემგზავრნენ დიდ და სამეფო ქალაქ მცხეთაში, სავაჭროდა და არმაზ ღვთაებისადმიმსხვერპლის შესაწირად, და ნინოც გაყვა მათ. მცხეთაში მისულები გაჩერდნენ მოგვთა უბანში, ხიდთან. აქ ნახა წმ. ნინომ ცეცხლის მსახური მოგვები და მათი საცდურები და მწარედ დასტიროდა იმათ დაღუპვასა და თავის უცხოობას.

მეორე დღეს გასიმა საყვირის ხმა და ყოველივე საშინელმა ზარმა მოიცვა. უამრავი ხალხი გამოვიდა გარეთ, როგორც ყვავილები ველად, ვიდრე მეფე გამობრძანდებოდა. როცა დადგა დრო, დიდმა დაბნეულობამა და შიშმა მოიცვა ყველა ისე, რომ ზოგი შიშისაგან სახლში აფარებდა თავს. და აი ნანა დედოფალიც გამოჩნდა, რომელსაც ნელა ხალხიც მიჰყვა, რომელმაც გზები და მოედნები მორთო ფერადი სამოსლებით, ხის ფოთლებითა და ყვავილებით, და ყველამ დაიწყო მეფის ქება. მაშინ გამობრძანდა თვით მირიან მეფეც, რომელიც შიშსა და ზარს ბადებდა მნახველებში. წმ. ნინომ ჰკითხა ერთ ებრაელ ქალს თუ რა ხდებოდა. იმან უთხრა: ღმერთი ღმერთებისა არმაზი უხმობს მათ, რათა ავიდნენ მასთან; აქ მისი მსგავსი არ არის სხვა კერპი. - გაიგო რა ეს წმ. ნინომ, ხალხთან ერთად ავიდა მთაზე არმაზ კერპის სანახავად. მთები ხალხით იყო სავსე, დროშებითა და სამკაულებით მოერთოდ იქაურობა, როგორც მინდორი ყვავილებს. წმიდა ნინომ შეაღწია არმაზის ციხეში და დადგა კერპის მახლობლად. გალავნის ნაპრალიდან ხედავდა მიუწვდომელ და ენით გამოუთქმელ საკვირველებას, თუ როგორ შიშითა და ზარით იყვნენ მოცულნი მეფე-დიდებულნი და ყოველი ერი კერპის წინ, რომნელიც სპილენძის კაცს წარმოადგენდა, რომელსაც ტანზე ეცვა ოქროს ჯაჭვი, თავზე ოქროს ჩაფხუტი ეხურა, სამხრეები და თვალები ჰქონდა ზურმუხტისა და ბივრითისა, კრძალვის გარეშე ვერავინ ბედავდა მის შეხედვას, არამედ ადანაშაულებდნენ და განიკითხავდნენ საკუთარ თავებს და ამბობდნენ: ვაიმე, თუ დიდი ღმერთის - არმაზის დიდებას რაიმე დავაკელი, ან გავერიე ებრაელთა სიტყვაში, ან მოვუსმინე მზის მსახურ მოგვებს, ან და რაიმე მაკავშირებს იმათთან, რომლებიც უმეცრებით აღიარებენ ვინმე დიდ ღმერთს და ღვთის ზეციურ ძეს, რომ ჩემ შორის არ მოიძიოს რაიმე დანაშაული და დამცეს თავისი მახვილი, რომლისაც მთელ ქვეყანას ეშინია. - და საკუთარი თავების ასეთი განკითხვით, შიშითა და ძრწოლით თაყვანსა სცემდნენ მას. არმაზის მარჯვნივ იდგა სხვა ოქროს კერპი, ისიც კაცის მსგავსი, მისი სახელი იყო გაცი, ხოლო მარცხნივ იყო ვერცხლის კერპი, კაცის მსგავსი, გაი, რომლებსაც ღმერთებად თვლიდნენ ქართველები.
როცა ნეტარმა ნინომ დაინახა ეს ყველაფერი, დაიწყო ოხვრა და ტირილი ცრემლებით. იმის გამო, რომ ჩრდილოეთის ეს ქვეყანა იყო შემცდარი და ნათელი მისთვის იყო დაფარული და მასზე სიბნელე იყო გადაფარებული, რადგან უყურებდა მეფე-მთავრებს, რომელნიც ცოცხლად ჯოჯოხეთში იმყოფებოდნენ, მიეტოვებინათ თავიანთი დამბადებელი და ხესა და ქვას, სპილენძსა და რკინას სცემდნენ თაყვანს და ყველაფრის შემომქმედად მიიჩნევდნენ. წმ. ნინოს გაახსენდა მისი დედის ძმის, იობელან პატრიარქის სიტყვა, რომელიც უთხრა მას, რომ: გაგზავნი როგორც სრულ მამაკაცს და მიხვალ უცხო ქვეყანაში, სადაც ცხოვრობენ დარგეველები, ზეველები და ბარკიდულები, რომელნიც არიან ბრანჯები, და არიან ისინი ღვთის მგმობნიო. - წმ. ნინომ ზეცისაკენ არაპყრო თვალები და თქვა: უფალო, მრავალი ძალით გეცრუებიან შენი მტრები, შენი დიდი სულგრძელობით ცდილობ იმათ გონს მოსვლას. ყოველივე წარმავალი მტვრად და ნაცრად აქციე, მაგრამ კაცს ნუ უარყოფ, რომელიც შეჰქმენ შენს ხატად და რომლისთვისაც სამებისაგან ერთს კაცური ბუნება შესძინე და მისთ მთელი ქვეყანა გადაარჩინე, წყალობით მოხედე ამათ მოდგმასაც, შერისხე ამათ ბოროტ სულებს და ამ ქვეყნის მპყრობელ უხილავ ბნელ ძალებს და ჩაყარე ისინი უსარგებლო ადგილებში. და მიჩვენე მე, უფალო, ჩემი მამისა და დედის ღმერთო, შენს მხევალს და შენი მონებისაგან შობილს, რათა მთელმა ქვეყანამ დაინახოს შენი მაცხოვარება, რათა ჩრდილოეთი სამხრეთთან ერთად ხარობდეს, რათა ყოველმა ერმა ხოლოდ შენ, ჭეშმარიტ ღმერთს თაყვანი გცეს შენი ძის იესო ქრისტეს მიერ, რომელსაც შვენის მადლობით დიდება უკუნისამდე.

და როცა წმ. ნინომ დაასრულა ეს ლოცვა და დიდება, მაშინვე ღვთის ძალით ამოვარდა დასავლეთის ქარი, საშინლად მოიღრუბლა და შემზარავი ქუხილით ქარმა დასავლეთიდან მოიტანა სიმწარისა და სიმყრალის ხორხოშელა: როცა ხალხმა დაინახა თუ რა საშინელება მოდიოდა მათთან მაშინვე სირბილით უშველეს თავს და შეეფარნენ ქალაქს, რადგან ღმერთმა მცირე დრო მისცა მათ, რომ გარიდებოდნენ იქაურობას და ამ საშინელების ჟამს თავიანთ სახლებში ყოფილიყვნენ. და როცა ყველა გაიფანტა, მაშინ მოაღწია იმ ადგილს რისხვის მწარე და სასტიკმა ღრუბელმა და დაიწყო ორი ხელით ძნელად გადასაგდები ქვისოდენა სეტყვა, მხოლოდ იმ ადგილზე, სადაც კერპები იდგა, და სეტყვამ ერთიანად შემუსრა და დააქუცმაცა ისინი. სასტიკმა ქარმა დაშალა ციხის კედლებიც და კლდეებში გადაყარა. წმ. ნინოს კი არაფერი ევნო, იგი იმავე ადგილზე იდგა სადაც თავიდანვე მივიდა.

მეორე დღეს გამოვიდა მეფე მირიანი და მასთან ერი, რათა თავიანთი ღმერთები მოეძიათ, მაგრამ ვერსად იპოვეს, ამიტომ დიდი შიში დაეუფლათ და ძრწოლამა და გაკვირვებამ მოიცვა ყველა. უმრავლესნი, რომლებიც სიფიცხითა და მოუდრეკელობით გამოირჩეოდნენ ამბობდნენ, რომ ქართველთა ღმერთი ითროჯანი და ჩვენი ღმერთი არმაზი მუდამ ერთმანეთის მტრები იყვნენ, რადგან ერთხელ არმაზმა მისკენ ზღვა მიაქცია, ამიტომ ეხლა იმან შური იძია და ეს ამბავი მოაწია მასზეო.

ზოგიერთები კი ამბობდნენ, რომ რომელი ღმერთის ძალითაც სომეხთა მეფე თრდატი ღორად იქცა, შემდეგ კი ისევ ადამიანურ სახეს დაუბრუნდა, იმ ღმერთმა მოახდინა ესო. რადგან სხვა ღმერთს არ შეეძლო ამის მოხდენა. მაშინ ამას ამბობდნენ იმისათვის, რომ მასშემდეგ რაც მეფე თრდატი იქცა ღორად, ხოლო ქრისტეს ძალით ისევ ადამიანური სახე მიიღო, ქრისტეს ქება-დიდება ქართლში ფარულად აღარ ისმოდა, რადგან აღმოსავლეთს უკვე ღვთის მადლი ეფინებოდა.

საშინელი რისხვისა და კერპთა შემუსვრის შემდეგ როცა სეტყვა და სასტიკი ქარი დაცხრა, წმიდა ნინო გამოვიდა კედლის ნაპრალიდან და იპოვა ბივრითის თვალი, აიღო და წამოვიდა იმ კლდის ძირისაკენ, სადაც ძველად იყო ციხე-ქალაქი. აქ ნახა მან ერთი ხე, რომელსაც ეწოდებოდა ბრინჯი, იგი იყო მაღალი, მშვენიერი და განტოტილი. ამ ხის ძირში გამოსახა პატიოსანი ჯვარი და ექვსი დღე გაატარა ღვთის დიდებასა და მადლობაში, რომელმაც წყალობით მოხედა ერს და ეშმაკისაგან იხსნა იგი.

კერპის შემუსვრა მოხდა მარტის შემდეგ მეხუთე თვეში, აგვისტოს ექვს რიცხვში, როცა ფერი იცვალა ქრისტემ წინასწარმეტყველებისა და მოციქულთა წინაშე.
ხის ქვეშ ყოფნისას წმ. ნინოსთან მივიდა ერთი სეფე ქალი შროშანა, რომელიც გააკვირვა წმიდანის ასეთმა ყოფამ და ჰკითხა მას სხვა ბერძნულის მცოდნე დედაკაცის დახმარეაბით, თუ ვინ იყო და რა საქმიანობას ეწეოდა. წმ. ნინომ ყველაფერი აუწყა თავის თავზე მშობლების ვინაობის გარდა და თავი ტყვე ქალად მოაჩვენა. შროშანას დიდად შეებრალა იგი მისი უცხოობის გამო და ცრემლითა სთხოვა მისულიყო მასთან სამეფო სახლში, რაც წმიდა ნინომ არ ისურვა. შროშანას წასვლიდან სამი დღის გასვლის შემდეგ წმიდანმა ის ადგილი მიატოვა, მდინარე მტკვარზე გადავიდა და მეფის ბაღს მიადგა, სადაც ეხლა არის ღვთისაგან აღმართული სვეტი და საკათალიკოზო ეკლესია. იქ მან ნახა მეფის ბაღის მცველის სახლი, შევიდა შიგ, სადაც მას მოეგება მებაღის ცოლი ანასტოსი, რომელმაც წმიდანი მეტად თბილად მიიღო, როგორც დიდი ხნის ნაცნობი და ახლობელი, დაბანა მას ფეხები, სცხო ზეთი, დააპურა და მოასვენა მშვიდობით. წმ. ნინომ მეფის მებაღის სახლში დაყო ცხრა თვე. ეს ანასტოსი და მისი ქმარი იყვნენ უშვილონი, რასაც დიდადა სწუხდნენ. წმ. ნინომ ძილში ნახა ნათლით შემოსილი კაცი, რომელმაც უთხრა, რომ შესულიყო ბაღში, სადაც იპოვიდა ნაძვების ქვეშ პატარა ბაბილოს, რომელიც ასაყვავებლად იყო გამზადებული; იქიდან უნდა აეღო მიწა, მიეცა უშვილო მეუღლეებისათვის შესაჭმელად და ეყოლებოდათ შვილი. წმ. ნინომ ულოცა მათ და ცოლ-ქმარს შეაჭამა მიწა ისე, როგორც ჩვენებაში ჰქონდა უწყებული. და მართლაც ეყოლათ მათ შვილები მრავალი, ვაჟები და ქალები და ამიტომაც იწამეს მათ ნინოსაგან ქრისტე და ფარულად გახდნენ მისი მოწაფენი.
მეფის ბაღის მცველის სახლში გატარებული ცხრა თვის შემდეგ წმ. ნინომ ღვთის განგებით ქალაქგარეთ იპოვა მაყვლის ბუჩქისაგან შეკრული მცირე ტალავარი, იმ ადგილზე სადაც ეხლა არის აღმართული სამთავარეპისკოპოსო ტაძრის საკურთხეველი და მოაწყო იგი თავის სამყოფელად და საცხოვრებლად, დაასვენა იქ მის მიერ ვაზის ნახლევისაგან შეკრული ჯვარი, რომლის წინაც ხშირად მღვიძარებაში ათენებდა ღამეებს და ასევე დღეებს აღამებდა დაუცხრომელ ლოცვასა და ღვთისადმი ვედრებაში. წმ. ნინოს ასეთი მოღვაწეობით გაკვირვებულები იყვნენ მეფის მებაღის მეუღლე და მისი ცოლი და ემსახურებოდნენ მას. იქ ყოფნისას წმ. ნინო ხშირად მიდიოდა ურიათა უბანში, რადგან იცოდა მათი ენა, რომ გამოეძია უფლის კვართის ადგილ-სამყოფელი, რომლის შესახებაც იერუსალიმში ნიამფორისაგან ჰქონდა მოსმენილი, რომ მცხეთელ ურიებს ჰქონდათ წაღებული. წმ. ნინომ გამოიკვლია და გაიგო ყველაფერი უფლის კვართთან დაკავშირებული.

მაშინ გაეცნო იგი ურიათა მღვდელ აბიათარსა და მის ასულ სიდონიას და უქადაგა მათ უფალი ჩვენი იესო ქრისტეს სახარება, რომელიც მათ იწამეს და გახდნენ მისი მოწაფენი. წმ. ნინოს ასევე დაემოწაფა ექვსი ებრაელი ქალიც, რომელთაც მიიღეს ნინოს მიერ ნაქადაგები, ნათლისღების გარდა, რადგან იმ დროს არ მოიძებნებოდა ერთი მღვდელიც კი, რომ მოენათლა ისინი. ამიტომ იყვნენ ფარული მოწაფენი ნინოსი.
და ღმერთი წმ. ნინოს ხელით ახდენდა უამრავ საკვირველებსა და კურნებებს, რადგან ბევრნი, რომლებიც წამლებით ვერ განიკურნენ და უკურნებელი სნეულებებისაგან იყვნენ შეპყრობილები, გაათავისუფლა მათი უძლურებებისაგან.
ასეთ მოღვაწეობაში წმ. ნინომ მცხეთაში გაატარა სამი წელი. იმ ხანებში ქართლის მეფე მირიანი და მისი ძმისწული, - სპარსთა მეფე შევიდნენ საბერძნეთში, რომლებიც ბერძენთა მეფე კონსტანტინემ განდევნა ქრისტეს ძალითა და წმიდა ჯვარით მხედრობის წინ გაძღოლით.